Hoa rẻ quạt ( Xạ can ) – Iris domestica

Hoa rẻ quạt mọc hoang dại trên vùng đồi núi trung du, bãi cỏ sườn núi, ven suối, bãi bồi ven sông. Cây rẻ quạt là một cây thần dược đa tác dụng, một vị thuốc quý được dùng trị ho, viêm họng. Cây thường được trồng làm cây hoa cảnh vì hoa đẹp, đặc biệt lá mọc nằm trong 1 mặt phẳng trông như những nan quạt.

Tìm hiểu chung về hoa rẻ quạt

Tên thường gọi: Rẻ quạt

Tên gọi khác: Xạ can, Lưỡi đồng, Lan rẻ quạt

Tên khoa học: Iris domestica (Belamcanda chinensis)

Tên Tiếng anh: Yellow Walking Iris, Blackberry lily

Họ: Diên vĩ: Iridaceae

Nguồn gốc: Trung Quốc và Nhật Bản.

Đặc điểm hình thái nhận biết hoa rẻ quạt

– Thân cây:

Cây hoa xạ cạn thuộc loại thân thảo, có thân rễ dài. Thân cao khoảng 0,5m mang lá mọc thẳng đứng dái 1m. Thân ngắn bao bọc bởi những bẹ lá

– Lá cây:

Lá cây rẻ quạt hình ngọn giáo dài, mọc thẳng xếp thành 2 dãy trên một mặt phẳng, đầu nhọn gân lá song song, hai mặt nhẵn, gần như cùng màu. Toàn bộ các lá xếp thành một mặt phẳng và xòe ra như cái quạt.

– Cấu trúc cuống và mặt hoa

Cụm hoa rẻ quạt phân nhánh có cuống dài 20 – 40 cm. Bao hoa có 6 mảnh màu vàng, cam có đốm đỏ.

Hoa có cuống dài, xếp trên nhánh như những tán đơn thường mọc theo cụm. Bao hoa có 6 mảnh màu vàng cam điểm những đốm tía, đài có răng nhỏ hình mũi mác. Tràng có cánh rộng và dài hơn lá đài, nhị 3, đính ở gốc cánh hoa.

– Quả cây rẻ quạt

Quả nang hình trứng có sọc ngang, chứa nhiều hạt nhỏ màu xanh đen, hình cầu, sáng bóng.

Mùa hoa quả vào tháng 7-10. Cây có thể mọc hoang hoặc được trồng, ưa nắng nên trồng ở các tỉnh phía Nam có tỷ lệ hoa quả cao. Bộ phận dùng làm thuốc là thân, rễ.

Công dụng cây hoa rẻ quạt vị thuốc quý

Theo Đông y, cây rẻ quạt có vị đắng, tính hàn, thanh nhiệt giải độc, tán kết tiêu viêm, chỉ khái hóa đàm. Rẻ quạt là một vị thuốc quý được sử dụng trong các bài thuốc trị viêm đường hô hấp, viêm họng, khản tiếng rất hiệu quả.

Thân rễ và lá rẻ quạt đều có tác dụng nhuận tràng lợi tiêu hóa
Cây rẻ quạt thường được dùng để trị viêm họng sưng đau, ho nhiều đờm rãi. Các bệnh như: kết đàm hạch; trong tai đau nhức, sưng amidan, sưng vú, tắc sữa; đại tiện không thông; đau bụng khi thấy kinh.
Dùng ngoài trị vết thương trẹo chân, rắn cắn, đắp vết thương và trị đau răng.

Ngoài ra, với hình dáng hoa đẹp, cuốn hút cây rẻ quạt được trồng như một loại cây cảnh ở sân vườn, công viên, … Nó vừa có tác dụng làm đẹp môi trường vừa làm cho bầu không khí thêm trong lành hơn.

Xem thêm